جواهر العجایب فخری هروی و آینه حیرت کاکوری

تذکره زنان شاعره در ایران و هند

تذکره زنان شاعره در ایران و هند به همراه آیینه حیرت در یک کتاب منتشر شده است.

یکی از قدیمی‌ترین و نخستین کتبی که به شرح زنان شاعره و ذکر اشعارشان پرداخته، تذکره جواهر العجایب محمد فخری هروی متعلق به نیمه دوم قرن دهم هجری است.

در این تذکره سرگذشت 21 شاعر آمده است که از مهستی شروع و به نسایی ختم می شود. نویسنده علاوه بر معرفی زنان شاعره، بخشی از اشعار آنان را نیز آورده و در برخی موارد، مناسبت سرودن اشعار را نیز بیان کرده است.

تذکره حاضر براساس نسخه خطی موجود در دانشگاه هاروارد به شماره 11565065 احیا گردیده است.

«تذکره جواهر العجایب (تذکره النساء)» نگاشته محمد فخری هروی از دانشوران نیمه دوم قرن ده هجری با مقدمه و تصحیح مینا آقازاده زیر نظر یوسف بیگ باباپور منتشر شده است.

آیینه حیرت یکی از تذکره‌های کوتاه زنان شاعر فارسی گو که ظاهراً نسخه منحصر به فرد آن در کتابخانه شبلی نعمانی در دارالعلوم ندوه‌العلماء لکنو نگهداری می‌شود و مؤلف آن، منشی احمد حسین سحر کاکوروی از منشیان و نویسندگان فارسی در سده سیزده هجری در هند بوده است.

این تذکره شامل تراجم احوال و نمونه اشعار 37 تن از زنان سخنور فارسی گوی ایران و هند که به ترتیب حروف تهجی می‌باشد.

این تذکره نخستین بار توسط رئیس احمد نعمانی، مدیر مرکز مطالعات فارسی در علیگر هند در خدابخش پتنه به سال 1996 میلادی با تعلیقات مفصل منتشر شد.

«تذکره آیینه حیرت» نگاشته منشی احمد حسین سحر کاکوروی از دانشوران نیمه دوم قرن ده هجری با مقدمه و تصحیح زهرا ابراهیم اوغلی خیاوی و زیر نظر یوسف بیگ باباپور منتشر شده است.

این دو تذکره که از مجموعه تذکره‌های فارسی از سوی انتشارات سفیر اردهال منتشر می شود در 88 صفحه و با شماره ثبت 504111 در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی موجود است.

جستارهایی در میراث اسلامی، دفتر 5: ویژه نامه تاریخ علم

گفتارهایی در تاریخ علم

دفتر پنجم جستارهایی در میراث اسلامی به گفتارهایی در تاریخ علم می‌پردازد.

انتشارات سفیر اردهال در نظر دارد، چند مجموعه از کتاب‌های تاریخی و فرهنگی منتشر کند که یکی از آن‌ها، مجموعه «جستارهایی در میراث اسلامی» نام دارد و شامل کتاب‌هایی می‌شود که مقالات مختلف در حوزه‌های مختلف علوم و میراث اسلامی را در بر می‌گیرند.

مجموعه حاضر با هدف انتشار مقالات و یادداشت ها در حوزه نسخه های خطی و اسناد و موضوعات مربوط به میراث اسلامی از سده های آغازین دوره اسلامی تا اواخر دوره قاجاریه جمع آوری شده است. تا کنون چهار مجلد از این مجموعه به چاپ رسیده است.

اولین جلد از این مجموعه شامل مقالات عمومی از دانشمندان تمدن اسلامی است که ترجمه و تصحیح شده‌اند. این مقالات درباره مسائلی چون تاریخ علم، نسخه‌شناسی، میراث اسلامی و رساله کوچکی در پایان کتاب که به صورت چاپ عکسی درج می‌شود، هستند. این کتاب به همت احمد خامه‌یار و یوسف بیگ‌باباپور چاپ شده است. هرکدام از مجلدات مجموعه «جستارهایی در میراث اسلامی» 20 تا 25 مقاله را شامل می‌شود.

 جلد دوم آن تاریخ طب سنتی و علم پزشکی است. سومین جلد از این مجموعه، 15 مقاله درباره تاریخ مراغه را در بر می‌گیرد و عنوان آن «ویژه‌نامه مراغه‌پژوهی» است. مراغه در تاریخ ایران، مدتی پایتخت ایلخانان مغول بوده است و چهره‌هایی چون خواجه نصیر در تاریخ این شهر حضور دارند. «ویژه‌نامه مراغه‌پژوهی» 700 صفحه مقاله درباره این شهر و فرهنگ آن را شامل می‌شود.

چهارمین جلد از مجموعه «جستارهایی در میراث اسلامی»، ویژه‌نامه‌ای درباره نسخه‌شناسی است.

کتاب حاضر جلد پنجم از این مجموعه است و با عنوان گفتارهایی در تاریخ علم به چاپ رسیده است.

بخش اول- مقالات و یاد داشت ها

تصاویر تشریح بدن و چشم در نسخ خطی دوره اسلامی / یوسف بیگ باباپور

نقشه ربع مسکون در نسخه خطی سفینه تبریز / احمد خامه یار

کاتب چلپی و جهان نمای او در جغرافیا / یوسف بیگ باباپور و مریم قراخانی

علم الحیل و بنو موسی /حسین تولایی خوانساری

نقش فرهنگستان ایران در در تعیین واژه های جدید پزشکی/ مسعود کثیری

تحلیل محتوای فهرستواره مشترک نسخه های خطی پزشکی/ سید احمد حسین زاده

ترجمه کهن از من لایحضره الطبیب/ مرضیه هاشمی

نقش مطالعه در گسترش علوم بینایی و بینایی شناسی درادوار گذشته/ میرغفار صحیحی اسکویی و هاله کنگری

نگاهی به تاریخچه پزشکی و طب سنتی سبزوار/ فرشته کوشکی

بخش دوم- متون

 سه مقاله طبی، نجیب الدین سمرقندی/ احسان مقدس

لمعات قطب شاهی در بیان مذهب حکمت الهی اثر محمد تقی مازندرانی/ ربابه مینائی

مسجد جامع هرات: اوج هنر معماری/ محمد موسوی نژاد

نسخه ای خطی در علم الاثقال/ حسین تولایی خوانساری

چاپ عکسی رساله فی العمل بالربع التام ابن شاطر/ با مقدمۀ یوسف بیگ باباپور

دفتر پنجم «جستارهایی در میراث اسلامی: مجموعه مقالات، یادداشت‌ها، اسناد و متون (دفتر پنجم گفتارهایی در تاریخ علم)» به کوشش دکتر یوسف بیگ باباپور  در 592 صفحه و مصور منتشر شده است.

این کتاب از سوی انتشارات سفیراردهال در تهران منتشر شده است، که با شماره ثبت 504109 در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی موجود است.

منبع: کتابخانه مجلس

کککاتب چلبیک

شاید بزرگ‌ترین نویسنده غیر روحانی،‌ لااقل به لحاظ تنوع ذوق و علایق و عمق دانش و پژوهش، در این عصر و همه اعصار تاریخ عثمانی حاجی خلیفه باشد.

حاجی خلیفه (کاتب چلبی) دانشمند، تاریخ‌نگار و کتابنامه‌نویس سرشناس ترک در قرن یازدهم، نامش مصطفی و نام پدرش عبدالله بود. میان علما به کاتب چلبی و بین اهل دیوان (دربار و دولت) به حاجی خلیفه شهرت داشت.

سبب نامیده شدنش به کاتب، اشتغالش به نوشتن دفاتر دولتی و علت پیدا کردن عنوان چلبی، درجه فضل و معلوماتش بود، زیرا که در قرن نهم هجری این عنوان به معنای سرور، به علما و فضلا اطلاق می‌شد.

وی برخلاف سایر معاصرین خود، ظاهراً دانش کسب شده از اروپا را با احساسی آمیخته از سپاس و قدرشناسی دریافت می‌داشت و این نشانگر این گرایش است که جهان خاص وی از دانش و دستاوردهای دیگران آنچه را که بهترین بود، بر می‌گزیند.

فهرست مطالب این کتاب به این شرح است:

نگاهی اجمالی به عصر کاتب چلبی

نگاهی به زندگی کاتب چلبی

آثار کاتب چلبی

شخصیت علمی کاتب چلبی و اهمیت آثار او

کتاب‌شناسی کاتب چلبی

منابع و مأخذ

«کاتب چلبی (حاجی خلیفه) کتاب‌شناس بزرگ ترک عثمانی» نگاشته یوسف بیگ‌باباپور در هفتاد و چهار صفحه از سوی منشور سمیر در تهران در سال 92 منتشر شده است.

این کتاب اولین شماره از مجموعه کتاب‌شناسان دوره اسلامی است.