شرح رساله ذهبيه كلاتي منتشر شد:

شرح رساله ذهبيه، منسوب به امام رضا (ع) تاليف زين الدين حسين كلاتي، به كوشش يوسف بيگ‌باباپور و حميده حجازي، بر اساس نسخه كتابخانه دانشگاه اصفهان، از سوي مجمع ذخائر اسلامي، در ضمن مجموعة «گنجينه‌هاي خطي»(شماره 26) در 124 صفحه به قيمت 8000 منتشر شد:

در مقدمه آمده است:

نگاهی اجمالي به رسالۀ ذهبیه، ترجمه ها و شروح آن

رسالۀ الذهبیه، المذهبه، طب الرضا و الذهبیه الطبیه منسوب به امام رضا (ع) (شهادت 203ق) یکی از رسایل معروف و پرنسخه در بهداشت فردی در بین رسایل پزشکی محسوب می شود. علامه مجلسی هم در کتاب عظیم بحارالانوار (مجلد اسماء و العالم) متن این رساله را تماماً آورده است. اما برخی چون صاحب الفهرست و همچنین صاحب معالم العلماء آن را از کس دیگر دانسته اند.

به هر حال این رساله برای مأمون عباسی نگاشته شده تا به آموزش حفظ الصحه نماید و در آن دستوراتی در خصوص خوراکی ها و آشامیدنی ها و پوشاک و داروهای مفید، حجامت و مسواک و حمام و غیره وجود دارد. سپس مأمون فرمان داده که این رساله را با آب طلا بنویسند و به همین خاطر است که به رسالۀ ذهبیه معروف شده است. آنچه از محتوای رسالۀ ذهبیه بر می آید، می توان به چند نکتۀ مهم اشاره کرد:

1- این که از اطلاعات و تجارب دیگران می توان بهره برد.

2- پزشکی عرصۀ تجربه و تحقیق است.

3- تجربه و آزمایش در طول زمان صورت می گیرد، نه با اکتفا کردن به یکبار یا یک مورد یا یک زمان.

4- همه نیازمند دانستن بهداشت فردی و مقدماتی از دانش پزشکی هستند.

این رسالۀ مختصر یکی از آثار پرنسخه و قابل توجه بوده، به طوری که تنها در ایران با استناد به فهرست دستنوشتهای ایران (دنا، ج5، ص791-796) نزدیک به 150 نسخه در کتابخانه های ایران از آن وجود دارد و از دیرباز بر این رساله شروح و ترجمه های فراوانی ترتیب داده شده که ذیلاً به اجمال، به معرفی برخی خواهیم پرداخت:

1- شرح الرسالۀ الذهبیۀ، یا ترجمۀ طب الرضا، از محمد هاشم بن محمدطاهر طبیب طهرانی (قرن11هجری) که نسخه هایی از آن در کتابخانه های مرکز احیای قم (ش3175 و 2/3193) و مسجد اعظم (ش3264) و آستان قدس رضوی (ش1228) موجود است.

2- شرح الرسالۀ الذهبیه، از علامه محمدباقر بن محمدتقی مجلسی (متوفی 1110هجری) که نسخه ای از آن در کتابخانۀ مجلس شورا (ش2/640 مجموعه طباطبایی) موجود است.

3- شرح الرسالۀ الذهبیۀ، از بشر بن محمد موسوی فخاری (قرن 12هجری) که نسخه ای از آن در کتابخانۀ آیت الله مرعشی در قم (ش1/6588)موجود است.

4- شرح الرسالۀ الذهبیۀ، از میرزا ابوالحسن طباطبایی رضوی (قرن 13هجری) که نسخه ای از آن در کتابخانۀ مرعشی در قم (ش3051) موجود است.

5- ترجمۀ ذهبیه، از ملا نورالدین محمد بن حبیب الله واعظ اصفهانی که با عنوان الذهبیه الطبیه و شرح الذهبیه نیز آمده است(نک: الذریعه شیخ آقابزرگ تهرانی 10/46 و 13/278).

6- ترجمۀ ذهبیه از عبدالواسع تونی (قرن 12هجری) که ترجمه ای روان و تحت اللفظی است و برای شاه سلطان حسین صفوی (1105-1135هجری) نوشته است(نک: فهرست مرعشی6/103).

7- ترجمۀ الذهبیه، از محمد شریف بن محمدصادق خاتون آبادی (متوفی 1109هجری) که صاحب الذریعه (13/286) از آن یاد کرده است.

8- ترجمۀ ذهبیه، از محمد بن علی رامهرمزی که به نام امیر سید محمود تالیف نموده، و نسخه ای از آن در فهرست نسخ فارسی منزوی (1/499) معرفی شده است.

9- ترجمۀ الذهبیه، از ابوعلی حسن بن ابراهیم بن ابوبکر سلماسی (متوفی 624هجری) که برای ابوالحسن علی بن اسماعیل نگاشته و نسخه ای از آن در دانشگاه تهران (میکروفیلم 4/763، فهرست فیلمها 1/404) موجود است.

10- ترجمۀ الذهبیه، از ملا فبض الله عصاره شوشتری، پزشک و منجم شوشتری به سال 1088ق. به فارسی نگاشته است و نسخه ای از آن در کتابخانۀ مرعشی در قم (24/127) و دانشگاه (ش735) موجود است.

11- ترجمۀ ذهبیه، از ملا محمد مؤمن قزوینی الموتی که نسخه هایی در کتابخانه های ملک (2/136) و دانشگاه تهران (4/735) موجود است.

12- ترجمۀ رسالۀ ذهبیه، از محمد بن حسن مشهدی که پیش از سال 1283هجری نگاشته است.

13- شرح ذهبیه از محمد نصیر بن قاضی که روزگارش نامعلوم است. نسخه ای از آن در کتابخانۀ مسجد اعظم قم (563) موجود است که کتابت آن قرن 13 هجری است.

14- ترجمۀ ذهبیه، از محمدمهدی (رضا حسین) بن سبحان که نسخه ای از آن در فهرستوارۀ منزوی (5/3475) معرفی شده است که متعلق به جرنل است.

15- ترجمۀ الذهبیه، از محمد باقر بن محمدحسین غلام مکنون که نسخه ای از آن در دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران (ش550) موجود است.

16- شرح الرسالۀ الذهبیه، از مولفی ناشناخته که نسخه ای از آن در کتابخانۀ آستان قدس (ش5195) موجود است.

17- شرح الرسالۀ الذهبیۀ، از زین الدین حسین کلاتی که نسخه ای از آن در دانشگاه اصفهان (ش515) موجود است و اخیراً توسط آقای یوسف بیگ باباپور و خانم حمیده حجازی در قم تصحیح و منتشر شده كه رساله حاضر است.

18- کنزالذّهب، از محمد ‌بن‌حسن طوسی مشهدی (متوفّی 1257 هـ.ق.) که نسخه هایی از آن در کتابخانه های مختلف ایران موجود است که به شهادت فهرست دنا (8/813) به پانزده نسخه می رسد که از جمله نسخۀ خطی مرکز احیای میراث اسلامی در قم به شمارۀ 2/4222  می باشد. این رساله توسط خانم حمیده حجازی تصحیح و در ویژه نامۀ تاریخ پزشکی مجلۀ پیام بهارستان اخیراً منتشر شده است.

همچنین چندین ترجمۀ رسالۀ ذهبیه، از مترجمانی ناشناخته که نسخه هایی از آن در فهرستوارۀ منزوی (5/3475-3476) معرفی شده اند.