معرفي تنها اثر ابن نفيس در چشم پزشكي

توسط سيدصادق حسيني اشكوري و يوسف بيگ‌باباپور

در مجله علمي - پژوهشي طب سنتي اسلام و ايران

يگانه اثر ابن نفيس قرشي (متوفي 687ق) در چشم پزشكي كتاب المهذب في الكحل المجرّب (المهذب في طب العين) به زبان عربي است كه يكي از كهن‌ترين نسخه‌هاي آن در كتابخانه واتيكان به شماره  307 نگهداري مي‌شود كه تاريخ كتابت آن 851ق. مي‌باشد. اين پزشك مشهور دمشقي دوره اسلامي همان كسي بود كه گردش ريوي خون را براي اولين بار كشف كرد.

اين كتاب در دو نمط و هر نمط در چند جمله مي‌باشد:

نمط اول در دو جمله: 1- جزء نظري از قواعد صناعت كحل؛ 2- جزء عملي از قواعد صناعت كحل.

نمط دوم در هفت جمله: داروهاي چشم، امراض اجزاي خارجي چشم، امراض اجزاي داخلي چشم، امراض مقله، امراض قوه باصره، امراض رطوبت و ارواح، امراض باقي اجزاي چشم.

نظريات اين كتاب در بينايي و ابصار از حيث اين‌كه بعد از دانشمنداني چون ابن هيثم مطرح شده، در تكميل نظريه نور و بينايي در دوره اسلامي بسيار حائز اهميت است.

در اين مقاله ضمن معرفي اجمالي ابن نفيس و محتويات كتاب المهذب، به نظريه ابصار (بينايي) از منظر ابن نفيس پرداخته شده و در دو مبحث «فيزيكي» و «ذاتي» بسط داده شده است و در نهايت نظريات ابن نفيس را در باب شناخت علل و چگونگي بيماري‌هاي چشم و نحوة حادث شدن آنها بيان داشته است.

يوسف بيگ‌باباپور، يكي از نويسندگان اين مقاله و مصحّح پركار عرصة تاريخ پزشكي، از تصحيح اين كتاب و انتشار آن از طرف دانشكدة پزشكي دانشگاه تهران خبر داد و گفت: اين كتاب ارزنده از روي همين نسخه واتيكان در دست تصحيح و تعليق است و به زودي با مقدمه‌اي مفصل در شرح احوال و تحليل انديشه‌ها و آراي علمي ابن‌نفيس منتشر خواهد شد.

اين مقاله تاليف سيد صادق حسيني‌اشكوري (رياست مجمع ذخائر اسلامي) و يوسف بيگ‌باباپور (از پژوهشگران و فهرستنگاران كتابخانة مجلس شوراي اسلامي)، در مجله علمي – پژوهشي طب سنتي فرهنگستان علوم پزشكي ايران، شمارة 8 (سال 2، شمارة 4، زمستان 1390)، كه آخرين شماره آن است كه اخيرا منتشر شده، از صفحه 375-384 منتشر شده است.

/منبع خبر: سايت كتابخانه مجلس/